Η επίκαιρη πολυπολιτισμικότητα - με την έννοια ενός συνόλου διαδικασιών που διαμορφώνουν κεντρικά χαρακτηριστικά του κοινωνικού χώρου και των σχέσεών του, όπως αυτά του πλουραλισμού των τρόπων ζωής, του πολλαπλασιασμού των γνώσεων, αλλά και των κοινωνικών διακρίσεων και ανισοτήτων - δημιούργησε νέες προϋποθέσεις εκκοινωνισμού του μαθητικού πληθυσμού. Έτσι, καθίσταται αναγκαίος ο αναστοχασμός μιας σειράς αυτονόητων παραδοχών σχετικά με τις κανονικότητες (π.χ. απόλυτη πολιτισμική και γλωσσική ομοιογένεια) οι οποίες καθορίζουν τους στόχους της αγωγής και τις παιδαγωγικές πρακτικές του σχολείου.

Οι βασικές παιδαγωγικές προκλήσεις που εμπεριέχει το επίκαιρο πολυπολιτισμικό κοινωνικό περιβάλλον μπορούν να συνοψιστούν, εν είδει ερωτημάτων ως εξής:

Σε ποιες παιδαγωγικές κατηγορίες θα στηριχτεί η ανάλυση και η ερμηνεία των νέων κοινωνικών δεδομένων; Πώς θα διασφαλίσουμε ουσιαστικά ίσες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές σε συνθήκες πολιτισμικής πολυμορφίας; Μπορεί το σχολείο να παραμείνει μονογλωσσικό σε ένα κατεξοχήν πολυγλωσσικό κοινωνικό περιβάλλον; Μπορεί το σχολείο να είναι λειτουργικό σε σχέση με το μέλλον και τις μελλοντικές προσδοκίες των σημερινών μαθητών, αν δεν συμπεριλάβει στο κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς του και εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα πέρα από τα όρια του εθνικού κράτους; Σε ένα περιβάλλον κατεξοχήν πλουραλιστικό θα επιμείνει το σχολείο απλά στην παθητική εσωτερίκευση πολιτισμικών κανόνων εκ μέρους των μαθητών, ή θα εστιάσει στην οικοδόμηση γνώσεων αντίστοιχων της αναγκαιότητας για δίκαιη συγκρότηση των κοινωνικών σχέσεων; Υπό ποιους όρους και στο πλαίσιο ποιων στόχων θα αναγνωριστούν οι "πολιτισμικές διαφορές" των μεταναστών; Θα στηρίξουμε την ανάπτυξη των ιδιαίτερων πολιτισμικών ταυτοτήτων των μαθητών, ή θα επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στη διαμόρφωση μιας κοινής για όλους τους μαθητές διαπολιτισμικής ταυτότητας; Πώς μπορεί το σχολείο να ανταποκριθεί πρακτικά στις νέες ανάγκες και στα νέα ενδιαφέροντα μάθησης των μαθητών του;

Τα παραπάνω ερωτήματα συνθέτουν το πλαίσιο αναφοράς των εργασιών του παρόντος τόμου.